Standardizacija
djelatnost uspostavljanja odredaba, za opću i višekratnu upotrebu, koje se odnose na postojeće ili moguće probleme, radi postizanja optimalnog stepena uređenosti u datom kontekstu.
NAPOMENA 1 Ova se djelatnost, prije svega, sastoji od oblikovanja, izdavanja i primjene standarda.
NAPOMENA 2 Značajne koristi standardizacije su unapređenje pogodnosti proizvoda, procesa i usluga za predviđene svrhe, sprečavanje prepreka u trgovini te olakšavanje tehnološke saradnje.
Vidi 10 dobrih razloga za standardizaciju!
Nivoi standardizacije
Nivo standardizacije odnosi se na geografski, politički ili ekonomski obim uključenosti u standardizaciju.
međunarodna standardizacija
standardizacija u kojoj mogu učestvovati odgovarajuća tijela iz svih zemalja
regionalna standardizacija
standardizacija u kojoj mogu učestvovati odgovarajuća tijela zemalja samo jednog geografskog, političkog ili ekonomskog područja svijeta
evropska standardizacija
standardizacija u kojoj učestvuju odgovarajuća tijela evropskih država
državna/nacionalna standardizacija
standardizacija na nivou određene zemlje
pokrajinska standardizacija
standardizacija na nivou dijela neke zemlje
NAPOMENA U nekoj zemlji ili dijelu neke zemlje standardizacija se može također provoditi u nekoj grani ili sektoru (npr. ministarstva), na lokalnom nivou, na nivou udruženja ili preduzeća, te u pojedinim tvornicama, radionicama i uredima.
Standard i drugi normativni dokumenti
normativni dokument
dokument koji utvrđuje pravila, smjernice ili karakteristike za aktivnosti ili njihove rezultate
NAPOMENA 1 Izraz „normativni dokument” je osnovni pojam koji obuhvata dokumente kao što su standardi, tehničke specifikacije, kodeks dobre prakse i propisi.
NAPOMENA 2 „Dokumentom” se smatra svaki medij na kojem je, odnosno u kojem je zapisana određena informacija.
NAPOMENA 3 Termini za različite vrste normativnih dokumenata određeni su tako da obuhvataju dokument i njegov sadržaj kao jedinstvenu cjelinu.
standard
dokument za opću i višekratnu upotrebu, donesen konsenzusom i odobren od priznatog tijela, koji sadrži pravila, smjernice ili karakteristike aktivnosti ili njihove rezultate i koji ima za cilj postizanje optimalnog stepena uređenosti u datom kontekstu
NAPOMENA Standardi se moraju temeljiti na provjerenim naučnim, tehnološkim i iskustvenim rezultatima, a cilj im je dostizanje optimalnog napretka zajednice. (BAS EN 45020:2009, definicija 3.2)
tehnička specifikacija
1. dokument u kojem se propisuju tehnički zahtjevi koje treba zadovoljiti neki proizvod, proces ili usluga
NAPOMENA 1 Kad god je to moguće, tehnička specifikacija treba ukazati na procedure pomoću kojih se može odrediti jesu li ispunjeni određeni zahtjevi.
NAPOMENA 2 Tehnička specifikacija može biti standard, dio standarda ili poseban dokument neovisan o standardu.
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.4)
2. tehnička specifikacija (TS) - dokument koji je preuzet, a koji bi možda u budućnosti mogao biti predmet standarda, ali za koji se trenutno:
- ne može dobiti potrebna podrška da se odobri kao standard,
- postoji sumnja o tome je li postignut konsenzus,
- predmet se još uvijek tehnički razvija, ili
- postoji drugi razlog koji ne dozvoljava da se odmah objavi kao standard.
(CEN/CENELEC Interni propisi – Dio 2:2020, definicija 2.6)
tehnički izvještaj (TR)
dokument koji sadrži podatke različitih vrsta koji su publicirani u standardima ili tehničkim specifikacijama
(ISO/IEC Direktiva – Dio 2:2018, tačka 3.1.8)
međunarodni standard
standard dostupan javnosti, koji je usvojila neka međunarodna organizacija za standardizaciju/ standarde
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.2.1.1)
regionalni standard
standard dostupan javnosti, koji je usvojila neka regionalna organizacija za standardizaciju/ standarde
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.2.1.2)
evropski standard
standard dostupan javnosti, koji je usvojila evropska organizacija za standardizaciju/standarde
(standard koji je prihvatio CEN/CENELEC ili ETSI i koji se obavezno mora implementirati kao identični nacionalni standard, te se moraju povući svi njemu konfliktni nacionalni standardi)
harmonizirani standardi
(ekvivalentni standardi)
standardi za isti predmet, koje su odobrila različita tijela za standardizaciju, a koji osiguravaju zamjenjivost proizvoda, procesa i usluga ili obostrano razumijevanje rezultata ispitivanja ili informacija datih u skladu sa ovim standardima
(BAS EN 45020:2009, definicija 6.1)
NAPOMENA „Harmonizirani – usklađeni standard” je izraz koji se koristi u Uredbi (EZ) br. 1025/2012 Evropskog parlamenta i Vijeća, što znači da je evropski standard usvojen na osnovu zahtjeva koji je dala Komisija za primjenu usklađenog zakonodavstva Unije.
(CEN/CENELEC Interni propisi – Dio 2:2020, definicija 2.5)
harmonizirani dokument (HD)
dokument o usklađivanju
CENELEC standard koji se obavezno mora primijeniti na nacionalnom nivou, barem objavljivanjem njegovog naziva i broja HD te se moraju povući svi konfliktni nacionalni standardi
(CEN/CENELEC Interni propisi – Dio 2:2020, definicija 2.9)
državni standard
nacionalni standard
standard dostupan javnosti, koji je usvojilo neko državno/nacionalno tijelo za standarde
NAPOMENA Termin „državni standard’’ i definicija preuzeti su iz Zakona o standardizaciji BiH (Član 2, Sl. glasnik BiH 19/01), a ekvivalentan je terminu „nacionalni standard’’ koji se koristi u svim dokumentima međunarodne ili evropske standardizacije i kao takav preuzet je u BAS EN 45020 :2009, definicija 3.2.1.3.
državni standard Bosne i Hercegovine
standard dostupan javnosti, koji je usvojilo državno tijelo za standarde Bosne i Hercegovine
pokrajinski standard
standard dostupan javnosti, koji je usvojen na nivou dijela neke zemlje
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.2.1.4)
kodeks dobre prakse
dokument kojim se preporučuju načini ili procedure dizajniranja, izrade, ugradnje, održavanja ili upotrebe opreme, konstrukcija ili proizvoda
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.5)
NAPOMENA Kodeks dobre prakse može biti standard, dio standarda ili poseban dokument neovisan o standardu.
Propis i tehnički propis
propis
dokument koji sadrži obavezna zakonska pravila, a donosi ga nadležno tijelo
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.6)
tehnički propis
propis u kojem su tehnički zahtjevi dati ili neposredno ili upućivanjem na standard, tehničku specifikaciju ili kodeks dobre prakse ili pak uključivanjem sadržaja tih dokumenata
(BAS EN 45020:2009, definicija 3.6.1)
NAPOMENA Tehnički propis može se dopuniti tehničkim uputstvima koja opisuju načine zadovoljenja zahtjeva u propisu, tj. odredbama o dostatnosti.